Het nieuwe advies is om vitamine K na de geboorte niet meer via druppels te geven maar door middel van een injectie in de spier. Voor veel ouders een schrikbeeld. Je baby is immers nog zo klein en kwetsbaar, moet je hem die pijn wel aandoen? Wat voor zin heeft vitamine K geven eigenlijk? Een veel gehoorde opmerking is ook dat de natuur het wel zo bedoeld zal hebben, en voor sommige ouders is dit reden om de toediening van vitamine K aan hun kind te weigeren. In deze blog zal ik uitleggen waarom we nu eigenlijk vitamine K toedienen en of dit echt noodzakelijk is voor je baby.
Geschiedenis
In 1894 werd in Boston voor het eerst een ziektebeeld beschreven waarbij pasgeborenen getroffen werden door inwendig bloedverlies. Deze arts (Dr. Townsend) beschreef 50 gevallen en ontdekte dat er een verband was tussen de bloedingen en de kwaliteit/kwantiteit van de borstvoeding. Hij noemde het ziektebeeld ‘Haemorrhagic Disease of the Newborn’ (HDN)
In de jaren 30 en 40 kwam men tot de ontdekking dat de oorzaak lag in een vitamine K te kort. In 1961 werd de toediening van vitamine K dan ook een standaard behandeling is de VS. Nederland liep wat dat betreft enigszins achter. Hier wordt vitamine K pas sinds 1990 standaard gegeven. Sinds de jaren 90 wordt ook niet meer de term HDN gebruikt maar spreken we over Vitamine K -deficiëntie bloedingen (VKDB)
Wat is VKDB?
Vitamine K is een vetoplosbare vitamine welke een belangrijke rol speelt bij de bloedstolling. Baby’s zijn gedurende de zwangerschap nog nauwelijks in staat zelf vitamine K aan te maken doordat de darm nog steriel is waardoor er geen vitamine K- producerende bacteriën leven en er is nauwelijks doorgifte via de placenta. Hierdoor worden ze geboren met een laag vitamine K gehalte. In principe hoeft dit geen probleem te zijn maar bij sommige kinderen leidt dit echter tot vitamine K- deficiëntie bloedingen.
VKDB wordt ingedeeld in drie categorieën:
De vroege bloeding; Deze ontstaat in de eerste 24 uur na de geboorte en wordt vaak gezien bij moeders die medicatie gebruiken die interfereren met Vitamine K ( vaak is dit medicatie tegen epilepsie en TBC) Doordat deze variant zo vroeg optreedt, kan deze niet worden voorkomen met de vitamine K profylaxe. Deze bloedingen ontstaan in de huid, hersenen en buik.
De klassiek bloeding: De ontstaat tussen dan 1 tot dag 7 na de geboorte, maar meestal op dag 2 of 3. Dit is namelijk het tijdstip waarop het vitamine K gehalte het laagst is. Deze bloedingen komen vaak voor in maag-darmkanaal (bloed bij de ontlasting) , huid, neus en navel.
De late bloeding: Deze ontstaat gemiddeld tussen 1 en 12 weken na de geboorte maar treedt soms zelfs na 6 maanden nog op. Een hersenbloeding is meestal het eerste teken van een late VKDB. Deze vorm treedt het meest op bij kinderen die volledig borstvoeding krijgen en geen vitamine K profylaxe hebben gehad. Uit onderzoek blijkt dat dit bij 4,4 tot 7,2 op de 100.000 kinderen voorkomt. Bij kinderen die de profylaxe wel hebben gehad zie je dat dit daalt naar 0 tot 0,4 op de 100.000 kinderen.
Alhoewel de late bloeding niet vaak voorkomt, is het wel een variant die een ernstige afloop kan hebben. 20% van deze kinderen overlijdt tgv de (hersen) bloeding en van de kinderen die het overleven heeft 40% hersenschade. (Shearer 2009)
Het gevaarlijke van VKDB is dat je het niet aanziet komen doordat de symptomen heel subtiel zijn. Tegen de tijd dat het ontdekt wordt is de schade al aangericht.
Vitamine K in voeding
Borstvoeding: Moedermelk bevat slecht kleine hoeveelheden vitamine K. De baby wordt met een laag gehalte aan vitamine k geboren en doordat hij de eerste dagen ook maar weinig voeding binnen krijgt, is dit niet voldoende om hem te beschermen tegen VKDB. Ook wanneer moeder meer vitamine K rijk eten nuttigt blijkt dit niet in de moedermelk terecht te komen.
Flesvoeding: In tegenstelling tot moedermelk heeft flesvoeding een hoog gehalte aan (toegevoegde) vitamine K. Ter vergelijking: baby’s die flesvoeding krijgen, krijgen 100x meer vitamine K binnen dan baby’s die volledig moedermelk krijgen. (von Kries, Shearer et.al 1987)
Vitamine K toediening oraal versus injectie
Tot op heden werd in Nederland voornamelijk orale druppels toegediend aan pasgeborenen, terwijl dit in bijvoorbeeld de VS altijd al per injectie werd gedaan. De grootste reden hiervoor was het feit dat er in de VS geen juiste orale goedgekeurde vitamine K suppletie verkrijgbaar was.
De oorspronkelijke richtlijn dateerde echter uit 1990. Aanvankelijk leek deze richtlijn effectief. Bij later onderzoek suggereerden een veel minder goede bescherming. In Nederland bleek de late (ernstige) vorm van VKDB veel vaker voor te komen dan in landen waar men de profylaxe per injectie gaf. De oraal toegediende druppels bleken voldoende bescherming te bieden tegen de klassieke vorm van VKDB maar niet tegen de late vorm. Dit bleek overigens ook te gelden voor vitamine K die via een infuus werd toegediend.
Bij toediening van vitamine K in de spier (injectie) blijkt er wel bescherming te zijn tegen de late vorm. Waarschijnlijk werkt de injectie beter doordat er een voorraad vitamine K in de spier wordt toegediend waardoor er in de 2 maanden na toediening steeds een beetje wordt afgegeven en er dus voldoende vitamine K beschikbaar is om een bloeding te voorkomen.
De nieuwe richtlijn
Afgelopen juni heeft de staatssecretaris van VWS laten weten het advies van de Gezondheidsraad (2017) op te volgen. Het huidige beleid zal dus plaats gaan maken voor een nieuw beleid. Per wanneer dit precies in zal gaan is nog niet duidelijk, maar het streven is medio 2022.
Het nieuwe beleid zal er als volgt uitzien:
Alle pasgeborenen krijgen vlak na de bevalling (binnen 6 uur) eenmalig 1 mg vitamine K per injectie toegediend. Wanneer ouders geen injectie wensen is er een oraal (druppels) alternatief beschikbaar. Dit alternatief is echter wel minder effectief dan een injectie. De orale dosis bestaat uit 3 giften: bij de geboorte, op dag 4-5 en na 4- 5 weken. Ondanks het feit dat de orale variant minder effectief is dan de injectie, is het wel effectiever dan het huidige beleid.
Bronnen:
- RIVM- Vitamine K profylaxe bij pasgeborenen
- https://evidencebasedbirth.com/evidence-for-the-vitamin-k-shot-in-newborns/
- KNOV- Besluit over nieuw vitamine K beleid en implementatie
- https://www.ntvg.nl/artikelen/nieuwe-nederlandse-richtlijn-voor-vitamine-k-toediening-aan-voldragen-pasgeborenen/icmje
